We vertellen je alles over de vulkaanuitbarsting op de Canarische Eilanden

We zijn getuige van een nieuw hoofdstuk in de geschiedenis van de Canarische Eilanden.

Het nieuws over de vulkaan die is ontstaan in het gebied Cumbre Vieja op het Canarische eiland La Palma gaat de wereld rond.

De spectaculaire beelden van de askolom en lavastromen die van de hellingen naar de zee lopen en het oppervlak van het eiland uitbreiden, wekken emoties op van zowel verwondering, bezorgdheid, verdriet en verwondering.

Dit is slechts een van de episoden van de geologische geschiedenis van de Canarische Eilanden

De Canarische Eilanden zijn 100% vulkanisch. Ze zijn vanaf de bodem van de oceaan opgebouwd door vulkaanuitbarsting na vulkaanuitbarsting, laag na laag. De oudste gebieden, die nu Fuerteventura en Lanzarote vormen, staken hun kop zo'n twintig miljoen jaar geleden boven de golven uit, en de nieuwere eilanden, zoals La Palma, ongeveer twee miljoen jaar geleden. 

Pas gedurende de laatste paar millennia hebben deze vulkaanuitbarstingen ook het leven van mensen verstoord, aangezien de oorspronkelijke bewoners naar schatting slechts een paar millennia geleden op de eilanden arriveerden.

Vulkanen zijn zowel constructie- als vernietigingsmechanismen

De vulkanische activiteit is de kracht geweest achter de opbouw van elk van de Canarische eilanden en de spectaculair landschappen zoals het Nationale Park de Teide op Tenerife of het Nationale Park Timanfaya op Lanzarote, waar de vulkanische oorsprong overduidelijk is. Maar ook de met bos bedekte bergen, de door regen uitgehouwen ravijnen en zwarte zandstranden zijn van vulkanisch materiaal.

Tegenwoordig zijn vulkaanuitbarstingen zeer zeldzaam. Er zijn hier ongeveer twee uitbarstingen per eeuw.

Omdat het zulke dichtbevolkte eilanden zijn, neemt de kans echter toe dat de lavastromen de landbouwgebieden, infrastructuur en zelfs volledige dorpen zullen verwoesten, die dan weer helemaal opnieuw moeten worden opgebouwd, zoals dat het geval is met de vulkaan Cumbre Vieja op La Palma.

De oorzaak voor vulkaanuitbarstingen ligt kilometers diep onder de grond verborgen

Onder de eilanden bevinden zich magmakamers. Dit zijn magmazakken van verschillende groottes en op verschillende diepten, die als enorme ketels de minerale ingrediënten van het magmasoep koken. Naarmate de tijd verstrijkt, verandert de magmasoep en neemt de temperatuur af. Er worden enkele mineralen gevormd die, in vaste vorm, naar de bodem van de ketel zakken.

Als gevolg hiervan verandert het voorkomen van het mengsel. Daarom zijn er overal en voortdurend verschillende soorten magmastromen geweest die voor de meest uiteenlopende texturen en kleuren hebben gezorgd.

Maar waar komt magma vandaan? 

Onze planeet is een gloeiende bal die nog steeds niet is afgekoeld

Alhoewel de aarde een solide en stabiele planeet lijkt, is zijn ware vurige aard onder de oppervlakte verborgen.

We leven op een dunne, afgekoelde korst die slechts 1% van het volume van de aarde vertegenwoordigt. Deze laag kan, afhankelijk van de locatie, tussen de 20 en 70 kilometer dik zijn. De aarde is als een enorme sinaasappel die door de ruimte rondvliegt. Onder de schil bevindt zich een vloeibare kern dat uit magma bestaat.

In bepaalde situaties, wanneer de druk toeneemt, zal het magma naar de aardkorst worden gestuwd, en vormt het de magmakamers. Wanneer de druk verder toeneemt, zoekt het magma een uitweg via de zwakste plekken en dat is waar gebieden met vulkanische activiteit ontstaan, zoals in het geval van de recente vulkaanuitbarsting op La Palma.

De Canarische Eilanden zijn geologisch gezien een van de meest dynamische gebieden van de planeet, hoewel voorvallen zoals de uitbarsting van de vulkaan Cumbre Vieja zeer zeldzaam zijn en slechts na tientallen jaren van rust plaatsvinden.

In de Canarische archipel hebben de centra met de grootste activiteit zich in de loop der tijd van oost naar west verplaatst en het is mogelijk dat er in de verre toekomst nieuwe eilanden ten westen van de huidige archipel ontstaan, terwijl andere eilanden onder de golven zullen verdwijnen als gevolg van erosie.

De vulkanen waarschuwen ons van tevoren en een gewaarschuwd mens telt voor twee

Gelukkig vinden vulkaanuitbarstingen niet zomaar plaats, zonder dit aan te kondigen.

De wetenschap en technologie maken een vroege detectie mogelijk, met zeer gevoelige systemen voor het registreren van kleine seismische bewegingen en veranderingen in de gasvormige emissies die ons waarschuwen voor mogelijke nieuwe vulkaanuitbarsting. Zo heeft de vroegtijdige detectie van trillingen en vervormingen van het oppervlak op La Palma ervoor gezorgd dat er een succesvol noodplan kon worden opgezet.

In Tenerife, en vooral in het Nationale Park de Teide, is er ook een netwerk van meetstations voor het detecteren van seismische bewegingen en gasvormige emissies opgezet, die elke drukverandering ruim van tevoren zal detecteren om de veiligheid van de bewoners en bezoekers te garanderen.

Het Nationale Park de Teide is een uitzonderlijke plek waar je kunt genieten van een verscheidenheid aan vulkanische formaties en materialen

Het Nationale Park de Teide herbergt een kolossale verscheidenheid aan materialen en vulkanische formaties.

De buitengewone verscheidenheid aan vulkanische verschijnselen is een van de redenen waarom UNESCO het tot werelderfgoed heeft uitgeroepen. 

De Teide zelf is door een opeenvolging aan gedifferentieerde vulkaanuitbarstingen gevormd op hetzelfde punt, waardoor een zogenaamde stratovulkaan is ontstaan, dat wil zeggen, een vulkanische structuur die in de loop van de tijd wordt gevormd door opeenvolgende lavalagen. 

De kabelbaan is een comfortabele optie om de berg op te gaan en het gebied te bereiken dat bekend staat als La Rambleta. In dit gebied lag de voormalige krater van de Teide, voordat een nieuwe laag van deze stratovulkaan slechts duizend jaar geleden de huidige kegel heeft gevormd.

Tijdens een korte wandeling op meer dan 3000 meter hoogte zul je de verschillende texturen en kleuren van rotsen ontdekken en de zwavelgeur van zijn fumarolen waarnemen, die ons eraan herinnert dat er nog steeds sporen van activiteit zijn te vinden.

Een bezoek aan Teide is een kans om een slapende vulkaan te bekijken, aan te raken en te ruiken, maar maak je geen zorgen, er zal vandaag geen vulkaanuitbarsting zijn.

Artikel geschreven door María Mengual, consulent en kennisverspreider van ons nationale erfgoed.